Zaskakujace odkrycie.

Czas zasuwa tak szybko, ze trudno w to uwierzyc. Nie tak dawno (wydawalo mi sie) bylismy w Nörten-Hardenberg i zwiedzalismy ruiny zamkowe. Szukalam tych postow i szukalam, a pozniej wpadlo mi do glowy, ze przeciez bylismy tam z Kira, a od 2016 roku byla ona juz tak chora, ze nigdzie z nami nie jezdzila, wiec to musial byc rok 2015. Trzy lata, a jakby wczoraj... Znalazlam obydwa posty, jeden z lazenia po miescie, gdzie na koncu sa migawki z dziedzinca palacowego (KLIK), drugi z pobliza ruin, gdzie nie moglismy sie dostac samochodem, bo akurat byl jakich kongres czy festiwal (KLIK). Dla porownania nasze obydwie panienki przy tym samym odyncu:

Tym razem wlasciwie mieslismy w planie zwiedzanie parku, ktory wtedy widzielismy jedynie w przelocie, idac droga pod gore do ruin. Myslalam, ze ten park jest duzo wiekszy i ma znacznie wiecej do zaoferowania, niestetyz mocno sie rozczarowalam. Okazalo sie bowiem, ze do stawu, na ogladanie ktorego mialam najwieksza ochote, nie ma w ogole dostepu, bo do niego dostep ma jedynie jasniepanstwo z palacu. Ozesz ty!

Zaczelo sie nawet dosc ciekawie, ten strumyk planie przez caly park i jest "fosa" dla palacu

Piekne roze

Jakas jasniepani trenuje sobie konna jazde

Hortensje

Natknelam sie na takie drzewo, wie ktos co to takiego?

Tu lisc przy mojej dloni. Olbrzym

Na staw moglam popatrzec zza krzaka, podejsc blizej sie nie dalo

Jasniepanstwo majo dostep

Pieknie kwitnace biale hortensje

A to co?

W srodku takie

Na zdjeciu prawie nie widac, ale mostek zagrodzony jest lancuchem, wiec i z drugiej strony nie ma tam dojscia

Tyly stajni, ktore sa z przodu w pierwszym poscie, do ktorego podalam link

Architektura ogrodowa

Przeszlismy ten park w 20 minut i bylo nam malo, czemu trudno sie dziwic. Pogoda wprawdzie byla do niczego, jak widac na zdjeciach, ale co najmniej nie padalo. Poubierani jak na wyprawe zimowa, moglismy spacerowac bez konca. Stanelo wiec na tym, ze podejdziemy pod gore do ruin.

Tym razem parking przy restauracji byl prawie pusty

Pustawa knajpka na dziedzincu restauracji, bardzo klimatyczna

Klientela pewnie siedzi w srodku

Powiekszcie sobie kliknieciem. Z lewej restauracja, z prawej w oddali park palacowy

Wspinamy sie do ruin

Drzewa pieknie obrosly wokol kamien

Jak zwykle zamkniete

Robimy runde wokolo ruin

Zielen wygrywa, pewnie niedlugo mury przestana byc widoczne

Szkoda, ze wieza zamku jest niedostepna. Stamtad musi byc piekny widok

Zaplecze hotelu

Front hotelu

I plac manezowy, na ktorym odbywaja sie corocznie turnieje rycerskie

Ruiny sa niewielkie, wiec znow jestesmy w punkcie wyjscia

Popatrzylismy po sobie i jednoglosnie stwierdzilismy, ze nadal nam za malo, zeszlismy wiec na dol inna droga i zamiast na plac parkingowy przed restauracja, udalismy sie w calkiem przeciwna strone. Minelismy palac od dupy strony, jakis dziwny, ale fajny budyneczek wygladajacy jak jakas starodawna strozowka i podreptalismy droga pod gore.

Stamtad rozciagaly sie piekne widoki na Nörten i okoliczne pola, ktore wygladaly nieco dziwnie jak na druga polowe czerwca, zboza byly w przewadze zolte. Takie oglada sie w drugiej polowie lipca. Natrafilismy na laweczke widokowa, na ktorej od razu wygodnie ulozyla sie Toyka i podziwiala krajobrazy.

I w tym lesie bylo sporo szkod po ubieglorocznym jesiennym huraganie Xavier. Powolutku lesnicy robia z tym porzadek. Przy tej lawce moj slubny chcial juz zawracac, ale namowilam go, zebysmy poszli dalej. Droga ciagnela sie malowniczo wzdluz pol, ptaki zdzieraly gardla, widzielismy nawet dwie sarenki, ale nie zdazylam ich sfocic, bo byly stanowczo za szybkie. W pewniej chwili zauwazylam w dole plotek i to mnie zainteresowalo. Plotek w srodku niczego? Spory obszar byl tym plotkiem ogrodzony, na poczatku wygladal na zaniedbana laczke, pozniej dostrzeglismy miedzy drzewami jakies kolumienki czy tez pomniki, trudno bylo z daleka rozpoznac. Zaczelismy rozgladac sie za wejsciem, ale plot zdawal sie nie miec poczatku ani konca, biegl wokolo bez zadnej przerwy. Bardzo jednak zainteresowalo nas, co tam sie kryje, bylismy wiec gotowi sforsowac ten plotek gora, zeby tam wlezc i blizej przyjrzec sie tym tajemniczym kamieniom. Zaczelismy przedzierac sie przez calkiem dzikie chaszcze, schodzac w dol i na szczescie trafilismy na przerwe w plocie, wiec nie musialam ryzykowac cnota na sztachecie. Tyle tylko, ze do tego "wejscia" nie prowadzila zadna droga, nawet sciezka. Malo nog nie polamalam na tych wertepach.
I oto oczom naszym ukazal sie bardzo stary i zaniedbany cmentarz zydowski, kirkut, na ktorym ocalaly nieliczne nagrobki, napisy na nich byly po hebrajsku i prawie nieczytelne, a na wielu lezaly kamyki. Znalazlam informacje o cmentarzach zydowskich, zacytuje siec kilka ciekawostek.

Cmentarze są miejscem świętym, ale jednocześnie rytualnie nieczystym, stąd przy wyjściu znajduje się studnia, przy której należy dokonać ablucji. Nieczystość cmentarza uniemożliwia też wstęp na jego teren kapłanom, choć zakaz ten nie dotyczy pochówków ich bliskich. Nawet wtedy muszą jednak zachować stosowny dystans od grobu.

Niezwykle istotna jest zasada nienaruszalności grobu. Szczątki ludzkie mają bowiem oczekiwać na nadejście Mesjasza. Dlatego też cmentarzy żydowskich nie wolno rozkopywać, a ekshumacja dopuszczalna jest tylko w ściśle określonych przypadkach. Dla Żydów najważniejsze jest to, co kryje ziemia, a nagrobki - choć naturalnie otaczane szacunkiem - mają znaczenie wtórne. Żydowski grób nie może być ponownie wykorzystany. Nie istnieje też pojęcie "likwidacji" cmentarza. Jeśli teren nekropolii został całkowicie zapełniony, a dokupienie nowego gruntu nie jest możliwe, na starych grobach usypuje się grubą warstwę ziemi (tak zwany nasyp), w której grzebie się kolejne zwłoki. Przez szacunek dla zmarłych, na cmentarzu nie wolno spożywać jedzenia, pić, wnosić Tory, a więc wykonywać czynności niedostępnych dla nieboszczyka. Nie wolno wypasać zwierząt czy zbierać siana. Nie można też traktować cmentarza jako skrótu drogi. Mężczyzni na terenie cmentarza żydowskiego powinni nosić nakrycie głowy!
Pamiętaj o tym - okażesz w ten sposób szacunek zmarłym i nie urazisz obecnych w tym miejscu Żydów.

Charakterystyczny dla cmentarzy żydowskich jest podział terenu na część męską, żeńską i dziecięcą. Często w pobliżu wejścia chowano rabinów, cadyków i inne osoby zasłużone dla lokalnej społeczności.

Na cmentarzach zakopywano także wyposażenie synagog, na przykład zniszczone zwoje Tory. Obyczaj ten wynika z zaleceń Gemary, czyli księgi, która razem z Miszną tworzy Talmud. Gemara zakazuje wymazywania imienia Boga, a tym samym niszczenia lub wyrzucania ksiąg religijnych i innych przedmiotów, zawierających imię Boga. Wspomniane księgi czy przedmioty, gdy nie nadają się do dalszego użytku, składa się w synagodze w odpowiedniej skrytce, zwanej genizą, a po zebraniu większej ich ilości, grzebie się na cmentarzu, z szacunkiem należnym zmarłym.

Kto ma ochote na wiecej informacji, niech kliknie TUTAJ, a TUTAJ dowiecie sie, dlaczego kladzie sie kamyki na grobach.

I jakos tak, nie wiedziec czemu, rozmyslac zaczelam o zydowskich watkach opowiesci Olenki Jaworowej, zadumalam sie nad tymi poniszczonymi grobami. Wtedy jeszcze nie wiedzialam, ze moj slubny powinien miec nakrycie glowy i chyba niestosownym bylo wprowadzenie tam psa. Dziwne wydaje mi sie, ze ten cmentarz jest pozostawiony tak sam sobie, ze nikt o niego nie dba, nawet nie ma do niego drogi ani sciezki chocby. Jest sobie, malo kto o nim wie, malo kto go zauwazy idac droga, a jesli, to nie kazdy bedzie chcial przedzierac sie przez krzaczory. Ale na Google Maps jest oznaczony, jest rowniez wpis w niemieckiej Wikipedii. Pierwsze pochowki odbywaly sie tam od 1819 roku, do 1931.
Ponizej mapki miejsc, ktore odwiedzilismy.

Tam, gdzie czerwona "lezka", jest ten zydowski cmentarz